Կաիետեուր ջրվեժ

Կաիետեուր
Տեսակ	ջրվեժ
Երկիր	Գայանա
Վարչատարածքային միավոր	Պոտարո-Սիփարունի
Վայր	Գայանա
Մասն է	Potaro River?
Ջրածախս	663 մ³/վ
Հարաբերական; բարձրություն	251 մետր
Լայնություն	113 մետր
Պահպանման տարածք	Kaieteur National Park?

Կաիետեուր ջրվեժ, ծավալով աշխարհի ամենամեծ ջրվեժը, որն ունի միայն մեկ անկում։ Տեղակայված է Կաիետեուր ազգային պարկում գտնվող Պոտարո գետի ափին՝ Գայանայի Պոտարո-Սիպարունի շրջանին պատկանող Ամազոնի անտառի մի հատվածում։ Այն 226 մետր (741 ոտնաչափ) բարձրություն ունի։ Ջրվեժը հոսում է մի շարք կտրուկ հոսք ունեցող կասկադների վրայով։ Եթե այս կասկադներն էլ ներառվեն չափումների մեջ, ապա ջրվեժի ամբողջ բարձրությունը կհասնի 251 մետրի (822 ոտնաչափ)։ Չնայած ջրվեժների մեծ մասն ունի ավելի մեծ բարձրություն, այնուամենայնիվ, քչերն ունեն բարձրության և ջրի ծավալի այնպիսի համադրություն, ինչպիսին Կաիետեուրն է։ Այն աշխարհի ամենահզոր ջրվեժներից է՝ 663 խորանարդ մետր վայրկյանում հոսքի միջին արագությամբ (23,400 խորանարդ վայրկյան)^[1]։

Կաիետեուր ջրվեժը մոտ չորս անգամ բարձր է Կանադայի և ԱՄՆ-ի սահմանին տեղակայված Նիագարայի ջրվեժից, և մոտ երկու անգամ բարձր է Աֆրիկայի Զամբիայի և Զիմբաբվեի սահմանին տեղակայված Վիկտորիա ջրվեժից։ Դա մի անկում ունեցող ջրվեժ է^[2]։

Ջրվեժից վերև Պոտարո սարահարթը ձգվում է մինչև Պակարայմա լեռների մոտ գտնվող հեռավոր նեղուցը։ Պոտարո գետը թափվում է Էսսեքուիբո գետը, որը Հարավային Ամերիկայի ամենաերկար և ամենալայն գետերից մեկն է և Գայանայի ամենաերկար գետը։

Բացահայտում և պատմություն[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

1870 թվականին ջրվեժները նորից հայտնաբերվեցին եվրոպական մի կուսակցության կողմից, որը գլխավորում էր բրիտանացի երկրաբան Չարլզ Բարինգթոն Բրաունը։ Նա նշանակվել էր որպես Բրիտանական Գվիանայի գաղութի կառավարական գծագրող։ Բրաունը և նրա գործընկեր Ջեյմս Սոկինսը Ջորջթաուն էին ժամանել 1867 թվականին, և մինչ նրանք միասին կատարում էին իրենց քարտեզագրումը և երկրաբանական հաշվետվությունների պատրաստումը, առանձին արշավախմբերում որոշ աշխատանքներ են կատարվել։ Սոկինսը ընդմիջման էր, երբ Բրաունը հայտնագործեց Կաիետեուրը։ Այս շրջանում Բրաունը չհասցրեց ավելի մոտիկից ուսումնասիրել Կաիետեուր ջրվեժը, ուստի մեկ տարի անց վերադարձավ՝ համապարփակ չափումներ կատարելու համար։

Բրաունի «Կիրճը և ճամբարային կյանքը Բրիտանական Գվիանայում» գիրքը լույս է տեսել 1876 թվականին։ Երկու տարի անց՝ 1878 թվականին, նա Ամազոնում և նրա վտակներում գտնվելու ժամանակ հրատարակեց «Տասնհինգ հազար մղոն» գիրքը։

Համաձայն «Patamona» հնդկական լեգենդի՝ Կաիետեուր ջրվեժն իր անվանումը ստացել է Կայիից (պետ) կամ Տոշաոյից, որը գործում էր իր ժողովրդին փրկելու համար։

Մեկ այլ լեգենդ կա, որը, սակայն, ամերիկացիները Բրաունին պատմել են ջրվեժի հայտնաբերման գիշերը։ Ըստ այդ լեգենդի՝ ջրվեժը Կաիետեուր անվանակոչել են մի ծերունու անունով, որին ոչ ոք չէր սիրում։ Նրան հարազատները նստեցրել էին նավը և աշնանը գցել ջրվեժից։ Այսպիսով, ջրվեժը կոչվել է «Կաիետեուր», ինչը նշանակում է «ծերուկի անկում»։

Տուրիզմ[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Գայանայում զբոսաշրջիկներին գրավող հիմնական վայրը Կաիետեուր ջրվեժն է։ Դա գտնվում է Գայանայի անտառի կենտրոնում՝ Կաիետեուր ազգային պարկում։

Այգին սպասարկում է Կաիետեուրի միջազգային օդանավակայանը, որտեղից քայլելով կարելի է հասնել ջրվեժ մոտ 15 րոպեում։ Այս օդանավակայանից հաճախակի թռիչքներ են իրականացվում դեպի Ջորջթաունի Օգլ օդանավակայան և Չեդի Ջագան միջազգային օդանավակայան։

Հայտնի մշակույթում[խմբագրել | խմբագրել կոդը]

Կաիետեուրը ներկայացված է.

Վեռներ Հերցոգի «The White Diamond» վավերագրական ֆիլմում
«G Gundam» գիտաֆանտաստիկ անիմացիոն հեռուստասերիալում, գլխավոր հերոսը մարզվում և լողանում է ջրվեժի տակ, մինչև իր վերջին մենամարտը։
«Discovery Channel»-ի «Gold Rush» սերիալի չորրորդ սեզոնի կրեդիտների բացման մեջ (2013)
Դեյվիդ Աթենբորոյի «Կյանքը երկրի վրա» սերիալի 6-րդ սերիայում, որում քննարկվում են բնիկ գորտերը, որոնք բազմանում են խոնավ պայմաններում։
Սթիվ Բեքշալի «Մահացու արկածներ» սերիալի 1-ին դրվագը, որտեղ Սթիվը գիշերը ճամբարում է այդտեղ։